จิตเป็นนาย กายเป็นบ่าว กับการกีฬา

ในช่วงท้ายของฉบับที่แล้วได้ทิ้งประเด็นไว้ว่า ทำไมการฝึกและเตรียมจิตใจของเราจึงทำให้ร่างกายแข็งแรง ทักษะเปลี่ยนแปลง จิตใจแข็งแกร่ง และเล่นกอล์ฟมีความสุข ทำไมจิตใจไปเกี่ยวข้องกับร่างกายและทักษะด้วย ประเด็นคือ เพราะจิตใจนั้นอยู่เหนือกาย ดังคำที่ว่า จิตเป็นนาย กายเป็นบ่าว (Mind over Body) ฉบับนี้มาฟังคำเฉลยกันครับ

ทำไมจิตใจทำให้ร่างกายแข็งแรง หมายความว่า เราไม่ต้องฝึกกายแต่หันมาฝึกใจแล้วร่างกายจะแข็งแรงขึ้นเช่นนั้นหรือ เปล่าครับ ร่างกายนักกีฬาจะแข็งแรงยังคงอยู่ที่การฝึกร่างกาย ประเด็นคือ การฝึกร่างกายเป็นเรื่องยาก หนัก ใช้เวลานาน บ่อย และมีโอกาสของบาดเจ็บด้วย ในสถานการณ์ต่างๆเหล่านี้ มีสิ่งเดียวที่จะช่วยฟันฝ่าไปได้คือความคิดหรือเหตุผลที่เราต้องทำ ความรู้สึกที่เกี่ยวข้องกับการฝึกหรือทำ และอารมณ์ของเราระหว่างการฝึกร่างกายนั้น ถ้านักกีฬามีเหตุผลว่าการฝึกหนัก ต่อเนื่อง เป็นระบบอย่างเหมาะสม คือการเตรียมความพร้อมและเป็นองค์ประกอบสำคัญของการเล่นกีฬาที่ดี และประสบความสำเร็จ นักกีฬาก็คงฝึกอย่างหนัก ต่อเนื่อง อดทน ฝึกอย่างเหมาะสมต่อไป การกินและพักผ่อนที่เหมาะสมและเพียงพอ ก็เป็นส่วนหนึ่งของการมีร่างกายที่ดี มีนักกีฬาหลายคนพักผ่อนน้อยและไม่ชอบรับประทานผักและผลไม้ นักกีฬาเก่งจึงต้องคิดถึงความจำเป็นและประโยชน์ที่จะได้รับจาการกินและพักผ่อนที่ถูกต้องว่าจะทำให้เรามีร่างกายที่แข็งแรงเช่นกัน จึงยังเป็นเรื่องของจิตใจที่จำนำไปสู่ร่างกายที่แข็งแรง จากการคิดต่งร่างกายดังกล่าว ผลคือนักกีฬามีร่างกายที่แข็งแรงเหมาะสมที่จะฝึกซ้อมและแข่งขัน พร้อมที่จะฝึกทักษะอย่างหนักได้

ขณะที่ทักษะจะเปลี่ยนแปลงอย่างไรเมื่อนักกีฬามีจิตใจที่แข็งแกร่ง เหตุผลที่จะอธิบายหลักการนี้คือ ในการฝึกซ้อมกีฬาเพื่อการแข่งขันกีฬาที่ต้องการให้มีทักษะสูงๆ นักกีฬาต้องซ้อมอย่างหนัก นาน และต่อเนื่อง ทำได้ดีบ้าง ไม่ดีบ้าง และในบางครั้งอาจจะถูกว่าหรือตำหนิจากโค้ช และผู้ปกครองอีกด้วย ในสภาวะการณ์แบบนี้นักกีฬาต้องมีจิตใจที่เข้มแข็ง ต้องมีเป้าหมายที่ชัดเจน มีความอดทน อาจต้องพูดให้กำลังใจตัวเอง หรือมีความทัศนคติที่ถูกต้องเกี่ยวกับการซ้อมอย่างหนักเช่น ทัศนคติที่ว่าการฝึกซ้อมอย่างหนัก จริงจัง (ที่มีคุณภาพ) จะนำไปสู่ความสำเร็จ เมื่อนักกีฬาคิดแบบนี้แล้วทักษะก็ย่อมจะเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ที่ดี ตามที่นักกีฬาควรมีแน่นอน

ส่วนจิตใจที่แข็งแกร่ง เกิดจากเมื่อนักกีฬาฝึกซ้อมอย่างหนัก ร่างกายแข็งแรงขึ้น ทำให้เกิดการเรียนรู้และมีทักษะมากขึ้น เร็วขึ้น การเล่นกีฬาก็ดีขึ้น ผลการแข่งขัน เกิดพัฒนาการอย่างต่อเนื่อง ความสำเร็จมีมากขึ้น ความมั่นในในการเล่นกีฬา ความอยากมีเล่นกีฬามีมากขึ้น สนุกในการเล่นและความมุ่งมั่นทุ่มเท ระดับของการไม่ยอมแพ้ก็จะสูงขึ้น สิ่งนี้สะท้อนให้เห็นว่าจิตใจมีความแข็งแกร่ง

สุดท้ายคือ เมื่อร่างกายดี แข็งแรงมีสมรรถภาพทางกายดีขึ้น สามารถเล่นได้ตามต้องการ แสดงทักษะที่จำเป็นและสำคัญได้ และไม่ย่อท้อต่อการฝึกซ้อมและการแข่งขันการเล่นกีฬานั้นก็จะมีความสุข

สรุปได้ว่าจิตใจของนักกีฬาที่เข็มแข็ง อดทน อันเกิดจากการมีทัศนคติและความคิดที่ดี ถูกต้อง จะทำให้ร่างกายแข็งแรงดีขึ้น ทักษะเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีเรื่อยๆ และนำไปสุ่การมีจิตใจที่แข้งแกร่งและเล่นกีฬามีความสุข เราจึงควรเริ่มต้นโดยการเตรียมความพร้อมทางจิตใจแต่เนิ่นๆ เพื่อร่างกายและทักษะที่ต้องการจะได้เกิดตามที่เราต้องการ

ผศ. ดร. นฤพนธ์ วงศ์จตุรภัทร
คณะวิทยาศาสตร์การกีฬา มหาวิทยาลัยบูรพา
สมาคมจิตวิทยาการกีฬาประยุกต์แห่งประเทศไทย