ทักษะการควบคุมสมาธิของนักกีฬา
Pyramid ของทักษะทางด้านจิตวิทยาการกีฬา
ในการเล่นกอล์ฟ
ทักษะการควบคุมสมาธิของนักกีฬา
การควบคุมสมาธิ ในการเล่นกีฬา ถือว่าเป็นส่วนที่มีความอ่อนไหวและส่งผลอย่างมากต่อการเล่นกีฬา โดยเฉพาะกีฬาที่ต้องเล่นกดดันและใช้เวลานานในการเล่น เช่น กอล์ฟ ที่ต้องใช้เวลาอย่างน้อย 4 ชั่วโมง ในการเล่นแต่ละครั้ง (18 หลุม) การรักษาสมาธิในสถานการณ์ที่แปรเปลี่ยนตลอดเวลา เป็นสิ่งที่ต้องเตรียมการ ถ้าเราต้องมีจิตใจที่อยู่กับสิ่งนั้นนานๆ ความเหนื่อยล้าก็จะมีโอกาสเข้ามาได้เช่นเดียวกับร่างกายที่ยิ่งเล่นนานขึ้น ร่างกายก็ยิ่งอ่อนล้า เราจึงต้องเตรียมกายและใจของเราที่จะต้องใช้งานอย่างมีประสิทธิภาพเพียงพอตลอด 4 ชั่วโมงของแต่ละวัน
นักกีฬาต้องฝึกและเรียนรู้ที่ต้องรักษาระดับของสมาธิ หรือการอยู่กับปัจจุบัน อยู่กับสิ่งที่เป็นหัวใจสำคัญของการเล่นหรือแสดงทักษะนั้นให้ได้มากที่สุด แม้จะอยู่ท่ามกลางปัญหาและอุปสรรคต่างๆนาๆ เมื่อหลักการสำคัญของการเล่นกีฬา เช่น กอล์ฟ คือจุดที่ไม้กอล์ฟกระทบลูกกอล์ฟ ถ้าจุดนี้ใช่ ทิศทางใช่และความแรงถูกต้อง ลูกกอล์ฟก็จะไปอยู่ ณ จุดที่เราต้องการ ถ้าเป็นการพัตต์ก็หมายถึงลูกกอล์ฟลงหลุมได้เลย ถ้าจุดนี้ถูกต้องเหมาะสมก็ไม่มีอะไรจะมาหยุดยั้งชัยชนะของนักกีฬาได้ ไม่ว่าเราจะแข่งกับใคร ได้เปรียบเรามากน้อยแค่ไหน สถานการณ์จะเป็นอย่างไร ในทางตรงข้าม ไม่ว่านักกีฬาจะได้เปรียบแค่ไหน อย่างไร แต่เมื่อถึงจุดที่ตี ตอนที่ไม้กระทบลูกกลับไม่ถูกตำแหน่งและน้ำหนักแรงที่ไม่ใช่ โอกาสชนะก็คงจะเป็นไปได้ยาก
การรักษาสมาธิให้อยู่กับเกมส์ อยู่กับปัจจุบัน ซึ่งหมายถึงจุดที่ไม้กอล์ฟกระทบลูก คือ กุญแจสำคัญ
แล้วเราจะทำอย่างไร
ดังนั้นเมื่อเราต้องอยู่กับปัจจุบันตลอดเวลาที่เล่น และต้องรักษาจุดกระทบลูกที่ถูกต้องทุกครั้งที่ตี ปัญหาและอุปสรรคต่างๆต้องไม่เข้ามากระทบสมาธิของเรา การไม่คิดถึงผลในอดีตและอนาคตจึงเป็นอีกแนวทางหนึ่งที่จะช่วยทำให้นักกีฬาเข้าใจความหมายของคำว่าสมาธิหรือการอยู่กับปัจจุบันมากขึ้น ผลการเล่นในอดีต ทั้งดีและไม่ดี มีผลต่อการเล่นปัจจุบัน อดีตที่ไม่ดี ไม่ได้ ไม่ประสบผลสำเร็จ ก็จะส่งผลต่อสมาธิแบบหนึ่ง แม้ดูจะเป็นเรื่องดี อดีตที่ดี ผลการตีผลุมที่แล้วดี รู้สึกดี ไม่ได้หมายความว่าผลในหลุมต่อไปจะดีเสมอเพราะถ้าเรารู้สึกดีแล้ว แต่จุดกระทบผิด ไม่เหมาะสม ผลก็จะออกมาไม่ดีได้ จุดกระทบจึงมีความสำคัญและต้องถูกต้อง ในทางกลับกันถ้าอดีตหรือลูกที่ตีในหลุมที่ผ่านมาไม่ดี ผลในการตีหลุมต่อไปหรือที่กำลังจะดี ก็ขึ้นอยู่กับปัจจุบัน ถ้าจุดกระทบลูกปัจจุบันถูกต้องเช่นเดิม หลุมก่อนหน้านี้ที่ตีไม่ดีก็จะไม่ผลการทบในทางลบเกิดขึ้น
อีกมุมหนึ่งของการรักษาสมาธิ ไม่ให้ไปคิดถึงอนาคต เพราะอนาคตจะเป็นอะไรขึ้นอยู่กับปัจจุบันและจะส่งผลให้นักกีฬาหลุดออกไปจากปัจุจบัน การเล่นได้ดีจึงยังขึ้นอยู่กับจุดที่ไม้กระทบลูกเช่นเดิม คำกล่าวที่ว่า Success is a journey, not destination ก็เป็นตัวสะท้อนในประเด็นนี้ ว่าถ้าวิธีการ เช่น จุดที่ไม้กระทบลูก การยืน การประเมินทิศทาง กระแสลม ฯลฯ ไม่ถูกต้องผลสำเร็จก็เป็นเรื่องยาก เรื่องของสมาธิก็เป็นประเด็นหนึ่งของ Journey ของการเล่นกีฬาที่นักกีฬาต้องเข้าใจ ฝึกและนำไปประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมที่สุด
การใช้คำพูดในการเตือนตัวเองและการจินตภาพเห็นตัวเองตีลูกที่ถูกต้อง ก็เป็นวิธีการที่จะช่วยให้นักกีฬารักษาระดับของสมาธิให้เหมาะสมได้
การพูดก่อนเล่นหรือตีลูก จะช่วยทำให้เราทำตามนั้น โดยไม่สนใจผลมากขึ้น ขณะที่การจินตภาพ การเล่นหรือตีลูก ก็จะช่วยทำให้นักกีฬาอยู่กับลูก จุดกระทบ โดยไม่สนใจอดีตและอนาคตเช่นกัน
การฝึกสมาธิ จะโดยฝึกแบบนั่งแบบนิ่งๆ หรือเคลื่อนไหว ก็ใช้หลักการของการอยู่กับปัจจุบันเป็นสำคัญ โดยส่วนใหญ่จะให้มุ่งไปที่จุดใดจุดหนึ่ง สิ่งไดสิ่งหนึ่ง ก็เพื่อไม่ให้หลุดไปกับอดีตที่ดีหรือล้มเหลว หรืออนาคตที่ไม่แน่นอน
อีกส่วนสำคัญในแง่ของความคิดคือ การไม่ได้อยู่กับผล ไม่ตั้งเป้าหมายหรือคาดหวังที่ผลการเล่น ที่เป็นสำคัญ การอยู่กับปัจจุบัน ถ้านักกีฬาไม่ตั้งเป้าหมายแบบนี้ สมาธิก็มีโอกาสที่จะอยู่กับตัวเองมากขึ้น
จะเห็นได้ว่าการควบคุมสมาธิในการเล่นกีฬานี้ เป็นกุญแจสำคัญตัวหนึ่งของความสำเร็จในการเล่นกีฬาและมีความอ่อนไหว ที่เกิดจากสิ่งแวดล้อมและตัวนักกีฬาอย่างมาก ความคิดอย่างมีเหตุผล การจินตภาพและการพูดนำในระหว่างการเล่น และการฝึกสมาธิโดยตรงจึงจะเป็นแนวทางในการทำให้นักกีฬาบรรลุเป้าหมายอย่างดียิ่ง
Pyramid ทักษะทางจิตวิทยาการกีฬา สำหรับนักกีฬาที่แข่งขัน ที่มี 3 ระดับ 9 ประเด็นย่อยที่กล่าวมาอย่างต่อเนื่องน่าจะทำให้ท่านเข้าใจองค์ประกอบทางด้านจิตใจที่มีผลกระทบทั้งบวกและลบกับการเล่นกีฬาแล้ว ขึ้นอยู่ว่าท่านเข้าใจและนำไปประยุกต์ใช้เหมาะสมเพียงใด และทุกประเด็นที่กล่าวมาต้องมีคการนำไปฝึกปฏิบัติอย่างต่อเนื่องและจริงจัง เช่นเดียวกับร่างกายและทักษะของแต่ละชนิดกีฬา
ในครั้งต่อไป เรามาคุยกันในประเด็นอื่นๆของจิตวิทยาการกีฬา ที่จะช่วยทำให้นักกีฬาประสบความสำเร็จ บรรลุเป้าหมาย และมีความสุขกันต่อครับ
ผศ. ดร. นฤพนธ์ วงศ์จตุรภัทร
คณะวิทยาศาสตร์การกีฬา มหาวิทยาลัยบูรพา
นายกสมาคมจิตวิทยาการกีฬาประยุกต์แห่งประเทศไทย